*
deze column werd geciteerd in het blad IQ

‘Waar denk je aan, jongen?’ 
‘Ach, weet je, wie zo’n woord gebruikt, wil iets of iemand dood maken. Maar niemand schijnt dat te beseffen. Let niet op mij.’

Dat heb ik wel gedaan. Mijn vriend heeft gelijk. Het gaat zo. Je bestempelt je gesprekspartner tot holist, reductionist, relativist, universalist, idealist of materialist. Vervolgens toon je de waanzin van zo’n standpunt aan. Een motor meer dan de som van de onderdelen? Quatsch! Als je alles van elementaire deeltjes weet, weet je alles van het universum? Kul! Massa bij Einstein verschilt fundamenteel van massa bij Newton? Kletskoek! Voor iedereen in de wereld is water H₂O? Gelul! Eerst komt de geniale gedachte en dan de geavanceerde techniek? Onzin! Eerst komt het vreten en dan de moraal? Doei-i! En o wee als je gesprekspartner je vervolgens tot —let op de volgorde— reductionist, holist, universalist, relativist, materialist of idealist verklaart. ‘Ik? Welnee, ik denk niet in die termen!’

Een wetenschapsfilosoof vertelde me dat het denken in -ismen een erfenis is van Duitse filosofen die in de achttiende eeuw hun vak systematiseerden. In mijn prisma-pocket over de geschiedenis van de filosofie staat dat met name Christiaan Wolff (1679-1754), door Immanual Kant (1724-1804) de ‘Gründer der Gründlichkeit’ genoemd, ‘een groot deel van de sedertdien algemeen gebruikelijk filosofische nomenclatuur’ schiep. De -ismen zijn dus een paar eeuwen geleden de wereld in geschopt door zo’n wetenschap die noch vlees, bèta, noch vis, alpha, is.

Voor de lol heb ik het Technisch Weekblad van 6 augustus j.l. eens op -isme doorgespit. Ik trof op pagina 7 het woord ‘terroristen’ en op pagina 10 de woorden ‘automobilist’ en ‘specialismen’. Persoonlijk ben ik ervan overtuigd dat zowel terroristen als automobilisten en (medisch) specialisten moordenaars zijn maar ik moet toegeven dat dat wel erg persoonlijk is. Over terroristen bestaat geen verschil van mening. Automobilist schrappen we omdat automobilisme geen woord is. En specialisme doodt generalisme. De stelling van mijn vriend over woorden op -isme klopt en ‘wij technici’ gebruiken ze —daarom?— weinig.

Ieder mens schijnt op een goed moment een molecuul water tot zich te nemen dat Napoleon ook heeft gepasseerd. Dat verschijnsel hebben mijn vriend en ik het napoleonpisme gedoopt. Is het waar? Er schijnt op aarde 1,4 miljard km³ water te zijn. Een mens schijnt 1-1,5 liter urine per dag te produceren. Napoleon leefde om en nabij de 18880 dagen en was klein en klein geschapen. Hij produceerde dus om en nabij de 18880 liter urine. Dat betekent dat meer dan 1 op de 10¹⁷ moleculen water van nu door de keizer van toen is uitgepist. Het is waar. Nog sterker, in iedere druppel water zit wel een vleugje Napoleon.

Mijn vriend en ik juichen sindsdien: ‘Dood aan alle -ismen! Lang leve het napoleonpisme!’