En u? Dat heb ik proberen uit te zoeken. Stad en land heb ik afgebeld om cijfers over de godsdienstigheid van ingenieurs te vinden. Het werk van technici —ik heb het op deze plaats meer dan eens in bedekte termen geschreven— is nogal eens ontheiligend. Diep wordt er in de aarde die we bewonen geboord, hoog wordt er in de lucht die we ademen geschoten, ver wordt het land dat we bebouwen omgeploegd en ruw wordt het water waarin al het leven zich wentelt misbruikt. En dat —ik ben er heilig van overtuigd— door mensen die niet alleen technisch hoger begaafd zijn dan anderen maar vaak ook dieper gelovig. En dat wilde ik weten. Dan kon ik mijn gedachten eens laten gaan over de altijd-is-kortjakje-ziek-midden-in-de-week-maar-zondags-niet cultuur van de technische stand.  

Maar er zijn geen cijfers over de gelovigheid van ingenieurs.* De reden is dat in algemene bestanden de technicus niet van de rest van de bevolking wordt onderscheiden en in bestanden van technici hun geloof niet is opgenomen.  

Jammer. De relatie tussen geloof en techniek is, geloof ik, heel bijzonder. Kort geleden stond in dit blad een mooi artikel over de omgang van de mennonitische Amish met techniek, negentig jaar geleden schreef Max Weber een dik boek over protestantse ethiek en het karakter van het kapitalisme en tussendoor liet de sanskritist Frits Staal zich in een interview met Max Pam ontvallen dat het hem was opgevallen ‘dat mensen die met Indische goeroes dwepen eerder voorkomen onder ingenieurs, artsen, psychiaters en natuurkundigen dan onder historici en filologen’ en dat dat ‘een vorm van schizofrenie’ moet zijn. Dat is allemaal niet niks, alleen, als echte bèta, zou ik graag eerst cijfers over uw gelovigheid zien voor er grote woorden op los te laten.  

Aan de andere kant, cijfers zijn maar zelden in staat mensen van gedachten te doen veranderen. Dat er weer meer auto’s komen, is voor de één altijd reden om erop te wijzen dat er helaas nog steeds te weinig goede wegen zijn aangelegd en voor de ander altijd reden om zich aan een boom in een om te hakken bos te ketenen. Mensen gebruiken cijfers om hun geloof te staven, niet om er vanaf te vallen. Kortom, laat ik ook zonder cijfers maar zeggen wat ik denk. 

Goden, atomen en terugkoppeling zijn gedachtenspinsels van mensen met vèr strekkende gevolgen voor andere mensen. Er zijn meer mensen die in goden geloven dan gelovigen in atomen en terugkoppeling. Daarom zijn goden tastbaarder. In het technisch en wetenschappelijk denken zitten goddelijke elementen, in religies rationele. Het is onzinnig om door de week met een beperkt denkraam aan techniek te werken en zondags met een spiritueel denkraam godsdienst te bedrijven. Techniek wordt daar onnodig rücksichtsloos van, godsdienst onnodig zweverig en techniekoverdracht onnodig krijgszuchtig. Goden moeten we niet willen uitroeien, zeker niet in naam van onze eigen goden. Ook niet als één daarvan Rede heet. Goden moeten we proberen te doorgronden. Zonodig moeten we onze technieken dan bijstellen om er beter over van gedachten te kunnen wisselen. Amen. 

Denkt u nu niet dat deze column is ingegeven door Mijn god, het thema van de laatste boekenweek. Natuurlijk is dat voor de actualiteit mooi meegenomen maar in mijn stukjes komt één op de drie keer iets over de wereld van de goden voor.  

Niets is menselijker dan ook over goden na te denken. 

______  
* Mocht ik me vergissen en heeft u wel cijfers, dan hoor ik dat graag.