Als mensen van zichzelf kunnen zeggen dat ze zielig zijn, valt de schade nog wel mee. Echte slachtoffers zijn niet meer van deze wereld. ‘Voor ’t ongeluk, dat in zijn leven viel, vlucht hij naar ’t ondergrondse van zijn ziel, en kan niet meer naar boven; en wordt gek’ dichtte J.A. dèr Mouw in 1919. Zo is ’t.
Als je nog redelijk gezond van lijf en leden bent moet je de waarheid geweld aandoen om uit te leggen hoe zielig je bent. In de hierboven genoemde gevallen is dat mechanisme prachtig aan te wijzen.
Het vuur. Minstens één man heeft uitvoerig over de uitvinding van het vuur ‘gepraat’. De Nederlandse socioloog J. Goudsblom schreef een paar jaar geleden driehonderd bladzijden over Vuur en beschaving. Het boek was zo goed dat er een Penguin van gemaakt is en dus in de hele wereld op niveau over de uitvinding van het vuur gesproken wordt. De miskenning van wetenschap en techniek. Op het WTW-symposium meende OC&W-wetenschapsbeleiddirecteur P.A.J. Tindemans te moeten benadrukken hoe goed de Nederlandse overheid voor de geesteswetenschappen in Nederland zorgde. ‘Negen procent van het onderzoeksbudget! Uniek in Europa!’ Dat terwijl de KNAW-commissie Vonhoff nog maar kort geleden gesteld heeft dat het de geesteswetenschappen nog nooit zo slecht gegaan is als nu. ‘Twee, drie procent van het onderzoeksbudget! Het gaat er nu om te redden wat er te redden valt! Overheid, doe wat!’ De Nederlandse overheid zorgt namelijk vooral goed voor de natuurwetenschappen en techniek.
De onzichtbare technicus. Een historicus als P.W. Klein schudt meewarig zijn hoofd als hij Le Pair hoort. Die weet volgens hem ‘in de geschiedwetenschap niet van de hoed en de rand’ en doet aan ‘selectieve dus onzindelijke bewijsvoering’. Nee, de ingenieur is er niet slechter aan toe dan anderen. Dat beeldt hij zich in. De ingenieur is schoolziek.
Iets anders is dat de wereld ondankbaar is. Zij eert enkelingen en staat onverschillig tegenover het lot van de rest. Op 1 april (1572) verloor Alva zijn bril (Den Briel). Dat weet iedereen. Maar op 10 april 1686 stal Claes Jansz. Manshart uit Graft honderd gulden uit de kast van Cornelis Metselaar in De Rijp. Dat weet niemand. De daden van de grote mensen vullen de geschiedenisboeken en de kranten. Werelds dank voor al die miljoenen of miljarden ploeterende kleine mensen is het graf van de onbekende soldaat. Het vermeende lot van de techneut is de wrede waarheid van ieder mens.
Toch is er sinds een halve eeuw wat aan het veranderen. Manshart en Metselaar komen voor in Een dorp in de polder, Graft in de zeventiende eeuw van de historicus A.Th. van Deursen, een boek over de gewone man en zijn dagelijkse problemen. Het is maar één boek in een meterslange rij geschiedenisboeken over het ploeteren van de naamlozen. Decimeters in die rij zijn gewijd aan technici. Wat me nog het meest verwondert is dat dezelfde mensen, die zo klagen over het gebrek aan erkenning, zelf vaak zo weinig erkenning kunnen opbrengen, zeker voor de gewone technicus en de gewone dingen. Juist zij zijn het die alleen hoog opgeven van de grote ontdekkingen van de grote technici. Ze wijzen naar het straalvliegtuig, de computer, de stormvloedkering. Naar Fokker, Philips en Rijkswaterstaat. Mooie dingen, maar alleen al door hun omvang naamloos want product van een collectieve inspanning.
Maar over, laten we zeggen, de kroonkurk hoor je ze niet. Toevallig weet ik —meer dan een weetje is het niet— dat de uitvoering waarmee wij leven het 86ste patent was dat William Painter op zijn naam zette. Het was het 151ste patent betreffende het gasdicht afsluiten van een flesje. En laat dat nou de wereld veroveren.
Wat je zegt dat ben je zelf. Wie de geschiedenis miskent, miskent de mens. Wie de kroonkurk miskent, miskent de technicus.