Maken en vinden. Ik heb me er de laatste tijd twee keer over opgewonden. Het Rijksherbarium in Leiden, bevolkt met vinders, legt het financieel af tegen de rest van de faculteit, bevolkt met makers. En voor de biodiversiteit van landbouwgewassen, een kwestie van maken, kan het net tien jaar geworden Centrum voor Genetische bronnen Nederland in Wageningen garant staan, maar de biodiversiteit langs de kant van de weg, een kwestie van vinden, is 'een veel ingewikkelder probleem'. Ofwel, er is geen geld voor.
Ik woon in de hoofdstad op de grens van 1900. Het water voor mijn huis is te breed om gracht zijn, te smal om kanaal te zijn. Het is een vaart. De bruggen zijn beweegbaar omdat de binnenvaart nog steeds de route van honderd jaar geleden volgt. Aan de beschoeiing zijn dus eisen gesteld. Aan de plattelandskant is ze van basalt en oplopend, aan de stadskant van baksteen en verticaal. Tussen de blokken basalt staan soms manshoge planten. In de voegen van de baksteen groeien varens en mossen. Dat is in strijd met de eisen. Dus komen op gezette tijden twee mannen in een bootje met heggeschaar, verfkrabber, mengkuip, troffel en voegspijker. De planten, mossen en varens zijn, zolang de mannen er zijn, onkruid. Met heggeschaar en verfkrabber wordt het weggehaald, met mengkuip, troffel en voegspijker wordt nieuwe aanwas voorkomen. Maar na een week staat er al weer een plant in bloei. De vraag is welke.
Gelukkig zijn er mensen die hun leven besteden aan het benoemen van wat er langs de kant van de (water)weg groeit. Amateurs zoeken soorten die ze nog nooit gezien hebben, ook al zijn ze bekend. Professionals gaan voor een nieuwe soort in de wereld, eentje zonder naam die dan de hunne kan krijgen. Psilocybe wassoniorum, de paddestoel van het echtpaar Wasson. Hoewel de plant niet naar hem maar hij naar de plant genoemd is, is professor Zonnebloem een beroemd voorbeeld. Om te vinden moet je geschoold zijn, het liefst hoog geschoold. Je hebt er tajgawetenschap voor nodig.
Tajgawetenschap gaat zo. Je wordt ergens, bijvoorbeeld in de Siberische tajga, geboren. Je leeft er. Je sterft er. Ondertussen praat je met iedereen, trouw je met je buurjongen of -meisje, vier je de feesten, kijk je goed uit je doppen en loop je veel rond. Het kost veel strijd om je hoofd boven water te houden. Het resultaat is een grote kennis van een klein gebied en van jezelf. Beide houden veel geheimen, maar je kent er meer. Vreemdelingen zijn van jou afhankelijk ook al denken ze vaak van niet. Wie meer van tajgawetenschap wil weten, verwijs ik naar Viktor Astafjevs De droom van de witte bergen.
Een vinder zal altijd tajgawetenschap gebruiken. Geschiedenis, menskunde, natuurlijke historie en —waarom niet?— godsdienst, een vinder kan niet zonder, ook al is het hartstikke negentiende-eeuws dus ouderwets. Zo weet de hoofdstadsecoloog dat de voegen voor mijn huis gemaakt zijn met mergel uit de Pietersberg en er dus zeldzame varens op groeien. Een vinder is ook altijd een beetje tajgawetenschapper. De stadsecoloog loopt en praat veel, is veel onder de mensen. Het rotte van vinders is dat ze, om met Lucebert te spreken, van waarde zijn en dus weerloos. Ze redden het niet. Er wordt niet naar ze geluisterd. Zelfs in dat opzicht zijn ze tajgawetenschapper. Het kost veel strijd om het hoofd boven water te houden.
Daar wind ik me over op. Dat je in Siberië moet knokken om te overleven wil ik geloven. Maar dat de wereld van het wetenschappelijk en technisch onderzoek, van research and development, van technologische cultuur niet in staat is te waarderen wat gewaardeerd moet worden, vind ik ongelooflijk. Die wereld, denk ik dan, is ontaard. Ontaard in maken om het maken.
Wie woedend is, wordt welsprekend. Als je maar hard roept dat de ander barbaar is, word je zelf hoogstaand. Klopt. Maar laat dan ook niemand meer het mais in Mexico of de varens voor mijn huis onkruid noemen, laat staan het gras op de daken op de Färöer primitief.
En, weldenkend als we zijn, we zullen ervoor zorgen dat er altijd geld is voor mensen die vinden. Ook al vinden we maken leuker.